Dalende inkomsten, stijgende uitgaven. Je hoeft geen groot econoom te zijn om te zien dat de overheid voor een immens probleem staat. Partijvoorzitters Caroline Gennez (sp.a) en Alexander De Croo (Open Vld) schermen elk voor een andere oplossing. Over één punt zijn ze het eens: “De belastingen op arbeid mogen niet verder stijgen.”
Het was weer een zwarte week voor onze economie: 1.672 ontslagen
bij Carrefour België, toeleveringsbedrijf Logistics Ternat sloot de deuren.
Kan een politicus daar wel iets tegen beginnen?
Gennez: “In dit geval staat de politiek met de rug tegen de muur. Maar dat betekent
niet dat we niet de context kunnen scheppen waarin zoveel mogelijk mensen aan de
slag zijn. In ons land zijn er bijvoorbeeld te weinig vijftigplussers met een job. ‘Omdat
ze te duur zijn’, beweren bedrijven dan gemakshalve. Kijk maar naar de Carrefour in
Mechelen-Noord. Veel van de werknemers daar waren er al bijna der tig jaar aan
de slag. Het management concludeert op basis daarvan dat de vestiging te duur is en
daarom gesloten wordt. Terwijl het management die winkel eigenlijk heeft laten
verloederen. Wij moeten erop toekijken
dat mensen niet als excuus worden gebruikt
om herstructureringen door te
voeren.”
De Croo: “Het probleem is dat niet alle bedrijven hetzelfde behandeld worden.
De werknemers van Carrefour vielen onder een duurder paritair comité dan die
van Colruyt en Delhaize. Het loon lag er 30 procent hoger. En onze loonkost is al te
hoog. Daardoor slagen we er niet in de economische groei te vertalen in nieuwe
jobs. Maar voor een bijkomend doelgroepenbeleid ben ik niet gewonnen. We hebben
een jungle gecreëerd van doelgroepen waarbij het verschil tussen die groepen
en gewone arbeid soms gigantisch is.”
Zit België niet met een fundamenteel probleem, los van de crisis? Fons
Verplaetse, eregouverneur van de Nationale Bank, zegt in ‘Knack’ dat de
private sector de laatste tien jaar netto geen enkele job heeft gecreëerd. Alle
nieuwe werkgelegenheid kwam van de overheid of is zwaar gesubsidieerd.
De Croo: “Dat is zo. De overheid consumeert 49 procent van de totale consumptie
in België. Maar die overheid zit momenteel in een knoop: ze moet enerzijds de
hoge staatsschuld onder controle krijgen en anderzijds de economie op de rails zetten.
De enige manier om uit die knoop te geraken en het creëren van echte jobs te
stimuleren, is ervoor zorgen dat de kost van arbeid niet te hoog is. Het is goed dat
de PS daar nu ook over wil praten. Laat ons hervormen over de par tijgrenzen en de regeringsverklaringen heen.”
Gennez: “We moeten uitkijken dat we niet weer dezelfde discussies voeren als twintig
jaar geleden en ondertussen in snelheid genomen worden door andere landen.
Arbeid is te zwaar belast. Akkoord. Maar je kan niet én de begroting in orde willen
houden én de sociale zekerheid betalen én de loonkosten lineair willen verlagen. Wat
de loonkost betreft, moeten we keuzes durven maken voor bepaalde groepen en
sectoren. Lastenverlagingen dienen om productiviteit te compenseren en mensen
kansen te geven. Waarom heeft de jobkorting te weinig jobs opgeleverd? Omdat
er geen differentiëring in het beleid zat. Ik sla daarvoor mea culpa, want de sp.a zat
toen mee in de regering. De selectieve loonbonus zorgt er daarentegen wel voor
dat werkgevers bepaalde mensen een kans geven.”
Is het enkel een verhaal van te hoge loonkost?
De Croo: “Natuurlijk niet. We gaan onze loonkost ook niet op een paar jaar tijd met
10 procent verlagen. Een hoge loonkost kan een optie zijn als er in ruil bijvoorbeeld
meer flexibiliteit komt op onze arbeidsmarkt. Of dat ons vergunningenbeleid performant wordt, of dat we een uitstekende infrastructuur krijgen. Maar dat is niet het geval. Als een bedrijf infrastructuur
wil aanleggen, wordt dat langs alle kanten geblokkeerd. Het not in my backyard-
syndroom mag niet tot een niveau komen dat het welvaart vernietigt.”
Dankzij crisismaatregelen, zoals tijdelijke werkloosheid, is het jobverlies
beperkt gebleven. Bestaat nu het gevaar niet dat die mensen toch in de reguliere werkloosheid duiken?
De Croo: “Dat systeem van tijdelijke werkloosheid was een buffer, maar geen
oplossing. Nu moet je met offensieve maatregelen komen: werkgevers via lastenverlagingen
aanmoedigen als ze die mensen weer aan het werk zetten. Trekt
de economie toch niet aan, moeten we misschien andere maatregelen overwegen.
Maar werkgevers ontslaan hun mensen niet voor het plezier, hé. Ik kom zelf uit
het bedrijfsleven. Je doet alles om je medewerkers zo lang mogelijk aan boord te
houden. Vroeg iemand om deeltijds te werken dan stond ik dat toe, al was dat niet
altijd even makkelijk.”
Gennez: “Werkgevers zeggen: bedankt voor de tijdelijke werkloosheid. Maar het
laatste IPA (Interprofessioneel Akkoord tussen werknemers- en werkgeversorganisaties, red.)
heeft de overheid daardoor wel 1,2 miljard euro gekost, terwijl de twee vorige IPA’s
‘maar’ 500 miljoen kostten. En voor het volgende IPA zegt de premier : het geld is
op. Dat is economisch gezien gewoon dom. Ik zou graag zien dat de bescherming
van de arbeiders verbeterd wordt en dat er meer ruimte komt voor kmo’s. Bij multinationals
liggen de beslissingscentra al lang niet hier meer. Dan is het makkelijk om
met één pennentrek een fabriek te sluiten. We moeten onze beslissingscentra veel
meer hier verankeren. Door bijvoorbeeld instrumenten als het win-winplan, het Arkimedes-
fonds (dat kapitaal verstrekt aan startende en groeiende bedrijven, red.) en de
budgetten voor innovatie meer op kmo’s te enten.”
Er is niet alleen het probleem van de werkloosheid, maar ook van de lage activiteitsgraad.
Gennez: “Om het nog eens over Carrefour te hebben. In Mechelen komen er 80
mensen op straat te staan, bijna allemaal vijftigplussers, mensen die deeltijds hebben
gewerkt, die alleenstaande zijn ... Die mensen hebben specifieke competenties,
dus moet je die heroriënteren. Dat gebeurt bij grote bedrijven in de tewerkstellingscel.
Alleen: er zijn niet veel jobs vandaag. De opzegtermijnen afschaffen en
denken dat ze toch snel iets anders zullen vinden, is niet realistisch. Dat is puur cynisme.
Mensen begeleiden, bijvoorbeeld in een tewerkstellingscel, màg ook iets kosten
want hen laten vallen kost de maatschappij uiteindelijk veel meer.”
De Croo: “Maar er zijn deze week al evenveel mensen ontslagen bij kmo’s. Zij worden
niet in een tewerkstellingscel naar een andere job begeleid. Een activeringsbeleid
moet voor iedereen gelden. Er wordt bij grote dossiers zoals Opel gegoocheld met
enorme ontslagvergoedingen. Laat ons dat investeren in begeleiding naar een andere
job. Bij een kleiner bedrijf heb je die jackpot niet. Dat is weinig sociaal.”
De socialistische vakbond ABVV vindt het momenteel niet nodig dat de RVA werklozen oproept.
De Croo: “In ruil voor een uitkering mag je toch wel aantonen dat je actief op zoek
bent naar een job. Ontslag is trouwens een onderdeel van ons arbeidssysteem
aan het worden. Iedereen van mijn generatie beseft dat hij vroeg of laat zijn job
eens zal verliezen. Het is dus logisch om de uitkeringen in het begin van de werkloosheid
te verhogen en die daarna geleidelijk te laten afnemen.”
Gennez: “Ik vind evenmin dat we de controle van de werklozen moeten afbouwen
omdat het crisis is.”
De Croo: “Maar u loopt wel mee in een ABVV-betoging waarbij dat een van de eisen
was.”
Gennez: “Ik was daar om mijn solidariteit te betuigen met alle ontslagen werknemers. Ik heb altijd gezegd dat de sp.a dat stuk van de boodschap van het ABVV niet onderschijft. Maar ik vind het wel hardvochtig om mensen na verloop van tijd hun uitkering af te nemen. Ook aan de oproep uit liberale hoek tegen het brugpensioen doe ik niet mee. Er zijn in 2009 maar 2.000 bruggepensioneerden bijgekomen, dit is 2 procent. Het aantal jongeren met een wachtuitkering is daarentegen met 9.000, of 9 procent, gestegen. Hén moeten we sneller bij de lurven nemen om aan werk te helpen.”
De kleine economische heropleving die er is, danken we vooral aan overheidsstimuli. Is er wegens het begrotingstekort wel een andere optie dan op een of andere manier extra belastingen heffen?
De Croo: “We zitten nu al met een van de hoogste lasten ter wereld. Werknemers worden met bedrijfswagens, gsm’s en een pak andere extralegale voordelen uitbetaald. Alleen maar om aan de fiscale druk te ontsnappen. Op den duur wordt alles in cheques en natura uitbetaald. Dat is niet goed.”
Gennez: “Aan de fiscaliteit rond verloning moeten we inderdaad iets doen. Daar zijn we het over eens. We hadden de 4 miljard euro overheidsgeld voor de notionele intrestaftrek, die voor 90 procent naar grote bedrijven gegaan is, beter aangewend om reële loonsverhogingen te doen. Dan hadden
de mensen meer koopkracht en kon de economie beter blijven draaien. Die notionele interestaftrek, waarvan jobcreatie door het bedrijf een van de voorwaarden was, heeft uiteindelijk weinig banen opgeleverd.
De Croo: “Maar de crisis maakt duidelijk dathet belangrijk is dat bedrijven hun kapitaalstructuurmet eigen middelen versterken, wat het doel van de notionele interestaftrek is. Wat voor mij wel kan, zijn bepaalde bijkomende milieuheffingen.”
Gennez: “De federale regering is - in tegenstelling tot wat ze zegt - toch maar sluipend een aantal lasten aan het verhogen terwijl ze met grote tekorten zit. Minister Van Quickenborne (Open Vld) drukt er vlug een Qtaks door, een belasting op MP3-spelers, zeg maar. De belastingen op deposito’s via
de banken zijn verhoogd.
Dat knaagt aan het spaargeld van de gewone man. Anderzijds is er nog altijd geen belasting op speculatieve meerwaarde.”
De Croo: “Ik noteer dat de sp.a tegen de Auvibel-heffing is en zo ar tiesten een eerlijke vergoeding voor hun werk ontzegt.” De betaalbaarheid van de sociale zekerheid staat onder druk. Het onder
paars opgerichte Zilverfonds, met reserves voor de pensioenen, zou leeg zijn en zelfs geld kosten.
Gennez: “Er zit wat ons betreft 21,8 miljard in, maar deze federale regering heeft er 738
miljoen euro uitgehaald om haar begroting te doen kloppen. Dat is nochtans een belangrijke
spaarpot.”
De Croo: “Het was de bedoeling om in periodes van overschotten geld in dat Zilverfonds te stoppen. Maar nu we met een tekort zitten, zou je bij de banken geld moeten gaan lenen om dat dan in het Zilverfonds te stoppen. Dat is economische onzin want je betaalt natuurlijk meer aan
de bank dan het rendement dat je krijgt. Je verliest dus constant geld.”
Zit er nog wel iets anders op dan langer te werken? Econoom Ivan Van de Cloot berekende dat we én drie jaar langer aan de slag moeten én dat intreders 10 procent meer zullen moeten werken om de vergrijzing nog te kunnen betalen.
Gennez: “Wie op de arbeidsmarkt begint, zou dus 10 procent minder verdienen. Dat is een onheilsboodschap die ik niet aan jongeren wil geven. We werken het hardst tussen de leeftijd van 25 en 45 jaar, net het moment dat je trouwt, kinderen krijgt ... Mensen worden uitgeperst. Dat kan toch niet de toekomst zijn? We moeten nog veel meer allochtonen, vijftigplussers en andere
doelgroepen aan een job helpen. We kunnen het ons niet permitteren om die groepen uit de arbeidsmarkt te houden. Daarnaast moeten we de tweede pijler veralgemenen. Minister Daerden (PS) is met zijn voorstel op de proppen gekomen om tegen 2030 drie jaar langer te werken. Maar
er komt geen grote pensioenhervorming. Wij ijveren ervoor dat er naast het wettelijk
pensioen een geïndividualiseerde, aanvullende regeling komt, waarbij mensen een deel van hun inkomen bij de overheid beleggen.”
Staat u erachter dat een eventuele loonsverhoging in een pensioenpot gestopt zou worden?
Gennez: “Dat is geen voorstel van de sp.a.”
De Croo: “Maar wel van Frank Vandenbroucke.”
Gennez: “We kunnen het overwegen als de sociale partners het erover eens zijn. Frank zijn analyse is bekend en heel becijferd, zoals we dat van hem verwachten. Dat is positief. Maar wij hebben ons plan voorgesteld en dat zijn de oplossingen van de hele sp.a.”
De Croo: “Voor ons is de vraag of er wel ruimte is voor loonsverhoging. De tweede
pijler moet versterkt worden, absoluut. Maar laat de mensen vrij om zelf te kiezen hoe ze dat kapitaal beleggen. Ook in de eerste pijler moet er trouwens een vorm van kapitalisatie komen, een deel pensioen dat je opbouwt naargelang het aantal dagen dat je werkt over je hele loopbaan. Werknemers
en werkgevers kunnen onderling overeenkomen hoeveel van het loon in die kapitalisatie gestopt wordt.”
Maar kapitalisatie houdt vaak toch ook risico’s in?
De Croo: “Niet noodzakelijk. Je kan perfect beleggen zodat je 3 procent rendement
hebt zonder risico op verlies. Tijdens de bankencrisis zijn we er ook in geslaagd om het spaargeld van de mensen te behouden. Bij beleggingen op lange termijn moet je geen extreme risico’s nemen.
Je moet ook de kracht van pensioenfondsen niet ontkennen. In Nederland hebben ze door die fondsen middelen die de motor van hun economie geworden zijn. België heeft dat niet gedaan en daardoor ontbreken we nu de middelen om te investeren.”
Gennez: “We hebben wel 21 miljard euro overheidsgeld in de banken gestoken, die we beter in het Zilverfonds zouden stoppen. Ben je ook zeker dat het risico nul is? Hoeveel bankencrisissen hebben we al niet gehad de laatste jaren? In 2008 waren ook private pensioenfondsen bedreigd.”
De Croo: “Maar die 21 miljard is een lening, die krijgen we terug. Voor de rest vind ik het belangrijk dat er meer transparantie komt omtrent financiële producten. Mensen die kiezen voor pensioensparen moeten weten wat het risico van hun belegging is. Maar sowieso, als we enkel voor repartitie kiezen, waarbij de pensioenen alleen betaald worden door werkenden, wordt langer werken onvermijdelijk.”
Deze discussie werd gesloten.